5 راهکار اصلاحی «رضایی» برای نهاد دولت
نفیسه آفرین‌زاد
همین که نشست، خطاب به فعالان اقتصادی گفت: «قرارگاه من در دولت یازدهم پر از امثال شماهاست.» البته پاسخ جالبی هم از مخاطبانش گرفت: «پس برویم خود را به پوتین و زره اقتصادی مجهز کنیم و برای قرارگاه آماده شویم!» «محسن رضایی» که به عنوان دومین کاندیدای ریاست‌جمهوری به اتاق بازرگانی ایران آمده بود، کلا با سابقه حماسی‌اش در جلسه ظاهر شد و گویا قرار است جدی جدی، «دولت فراگیرش» را تبدیل به پایگاه نظامی کند؛ چنانچه به روسای اتاق‌های بازرگانی کشور که همگی جزو فعالان اقتصادی هستند، گفت: «هر چقدر دلار بیاورید؛ انگار مهمات به پایگاه دولت آورده‌اید و من دلارهایتان را با قیمت بازار از شما می‌خرم!»
این کاندیدای ریاست‌جمهوری ظاهرا با دست پر اقتصادی به میدان آمده و به قول خودش، رقبایش نه نامزدهای ریاست‌جمهوری، بلکه فقر و بیکاری هستند. شاید به خاطر همین اعتماد به نفس هم بود که تک و تنها و بدون مشاور و همراه اقتصادی در پارلمان بخش خصوصی حاضر شده بود. او که اخیرا «دانشنامه»اش را به عنوان اساسنامه اقتصادی دولت یازدهم رونمایی کرده، سه محور برای این دانشنامه آزاد اقتصادی خود دارد: «کنترل قیمت‌ها»، «تنظیم بازار» و «بازسازی نهاد بازار» که اهمیت‌شان به ترتیب افزایش می‌یابد.
اين كانديداي رياست‌جمهوري البته نظر شفافی هم در مورد علت تشدید تحريم‌هاي اقتصادي علیه ایران دارد: «مذاكرات 1+5 جز وقت‌كشي حاصلي براي ما نداشت و با توجه به تجربه فراواني كه داريم، بايد روشي را در سياست خارجي انتخاب كنيم كه در رفع تحريم‌ها به معنای واقعی، موثر باشد.»
در این شرایط البته، فعالان اقتصادی آنقدر دلشان از عملکرد دولت در مواجهه با بخش خصوصی در سال‌های گذشته، پر است که این طور به استقبال سخنان این نامزد ریاست‌جمهوری رفتند: «آقای رضایی، چرا وقتی در زمان ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد، 50 اقتصاددان به رییس‌جمهور نامه نوشتند و نسبت به اوضاع اقتصادی کشور هشدار دادند، شما که اکنون دم از اقتصاد و فعالان اقتصادی می‌زنید و معتقدید که اقتصاد ایران بی‌صاحب است، واکنشی نشان ندادید؟»
* پس از طرح این پرسش، مناظره فعالان اقتصادی با این کاندیدای ریاست‌جمهوری با شش پرسش «محمد نهاونديان» که در نشست فعالان اقتصادی با «غلامعلی حدادعادل» هم به شکل و سیاقی دیگر مطرح شده بود، آغاز شد.
* «اقتصاد ايران در طول چند دهه اخير، با آسيب درآمد نفتي روبه‌رو بوده و ورود اين درآمد به بودجه، عامل تورم اقتصاد ايران بوده است؛ راه حل شما براي رفع اين مشكل چيست؟»
* «متاسفانه ما با نوعي پوپوليسم اقتصادي روبه‌رو بوده‌ايم كه هزينه زيادي به اقتصاد كشور تحميل كرده و بر مشكلات افزوده است، ضمن اينكه وعده‌هايي نيز با هزينه‌بري بالا داده شده، بدون اينكه به بنيه توليدي كشور افزوده شود و نمونه آن را در طرح هدفمندي يارانه‌ها ديده‌ايم، شما چه جهت‌گيري را در اين باره دنبال خواهيد كرد؟»
* «ما هميشه با مشكل جهت‌گيري در اقتصاد روبه‌رو بوده‌ايم و مكانيزم مشخصي درخصوص آن وجود ندارد، ساز‌و‌كار شما براي مديريت يكپارچه در اقتصاد كشور چيست؟ آيا بايد شورا تشكيل داد يا قانون‌مداري را حاكم كرد؟ ساز‌و‌كار مناسب اين مشكل چيست؟»
* «ما با مشكل جديد بسيار بزرگ بخش عمومي غيردولتي نيز روبه‌رو هستيم و اين بخش رشد غيرمتناسبي با بقيه اقتصاد ايران دارد، شما با اين بخش كه مرتب صحنه را براي فعاليت بخش خصوصي تنگ‌تر مي‌كند، چه خواهيد كرد؟»
* «مناسبات بين‌المللي ما اکنون به شدت تحت فشار قرار گرفته است، دولت آينده براي اين موضوع چه راهكاري دارد و جنس اين راهكار سياسي است يا اقتصادي؟»
* «نحوه تعامل دولت آينده با فعالان اقتصادي چگونه خواهد بود و در عمل بخش خصوصي چگونه در جايگاه واقعي خود قرار خواهد گرفت و راهكار شما در اين باره چه خواهد بود؟»
در ادامه محسن رضایی در سخنانش، تلاش کرد که خود را همسو با فعالان اقتصادی قرار دهد تا رنگ و بوی انتقاداتی که در ابتدای جلسه مطرح شد، کمتر شود؛ به خاطر همین بود که ابتدا از اقدام اتاق برای شفاف سازی مسائل اقتصادی قدردانی کرد و گفت: اولين كار ما در دولت یازدهم اصلاح همين «بی‌صاحب و متولی بودن اقتصاد» خواهد بود تا تصميمات موازي از سوي بخش‌هاي مختلف بر اقتصاد اعمال نشود. هم‌اکنون «نبود برنامه» و «فقدان ضمانت اجرا»، دو انتقاد اساسي مردم و فعالان اقتصادي در سطح جامعه است، اما اجرا كردن اين دو موضوع، بدون مشخص بودن متولي اقتصاد، امكان‌پذير نيست.
رضایی می‌گوید: ما به علت مشکلات مفرطي كه پيدا كرده‌ايم، بايد يك مدل جديد اقتصادي در پيش بگيريم و بايد متوجه بود كه در اقتصاد سه سطح داريم كه شامل اقتصاد خرد و اقتصاد كلان و دانش توسعه است و در هر سه زمينه متوليان اقتصادي ما با مشكل مواجه هستند، بنابراين قصد ما يكپارچه كردن تمام فعاليت‌ها در مسير تحقق سند چشم‌انداز كشور است.
«ما تكيه‌گاه جامعه را از مصرف به توليد برخواهيم گرداند»، «اقتصاد دولتي اصلاح خواهد شد، زيرا دولتمردان بايد اقتصاد را به بخش‌خصوصي واگذار كنند و موضوع فرار از اجراي اصل 44 قانون اساسي با تشکیل شركت‌هاي شبه دولتی باید حل شود»، «محيط كسب‌و‌كار كشور به سمت كارآفريني باشد تا بسياري از مشكلات برطرف شود و مردم متولي اصلي اقتصاد باشند» و «ريل يارانه‌ها را سمت توليد ببريم و تكيه به پول نفت را در اقتصاد ايران به حداقل برسانيم و اقتصاد را از تك محصولي به چند محصولي تبديل كنيم»، مهم‌ترین وعده‌هایی بودند که رضایی در ارتباط با فعالیت‌های اقتصادی به فعالان اقتصادی داد.
انتظارات فعالان اقتصادي
اما در ادامه 18 پرسش روسای اتاق‌های بازرگانی سراسر کشور، روسای کمیسیون‌های تخصصی اتاق ایران و برخی فعالان اقتصادی و مسوولان اتاق بازرگانی ایران از «محسن رضایی» این طور بود:
1) رضا فرزانه، رييس اتاق كاشان: «در دولت‌هاي گذشته ناهماهنگي‌هايي به علت نبود مشي اقتصادي مشخص وجود داشت، شما چه مشي اقتصادي‌اي براي برون‌رفت از اين مشكل در نظر داريد؟»
2) «پدرام سلطاني»، نايب رييس اتاق ايران: «سياست‌هاي بنيادين دولت شما براي حمايت از توليد و كارآفريني چيست؟ نگاه شما نسبت به جهاني شدن اقتصاد چيست؟ چه برنامه‌هايي در رابطه با قانون كار و رابطه كارگر و كارفرما و مقابله با فساد اداري داريد؟»
3) «محمدسعيد نقشي‌زاديان»، رييس اتاق سنندج: «چگونه بهم‌ريختگي اقتصاد كشور را سامان مي‌دهيد و از چه مهره‌هايي استفاده خواهيد كرد؟»
4) «محمد صمدي»، رييس اتاق بجنورد: «چه برنامه‌هايي درخصوص تصريح بر اجراي سياست‌هاي كلي اصل 44 با هدف توانمندسازي بخش خصوصي داريد؟»
5) «كيامرز كيهان‌فر»، رييس اتاق اروميه: «ارزش پولي ما نسبت به دلار آمريكا بسیار کم شده است، آيا در تمام دوره‌هاي رياست‌جمهوري كسي به فكر اصلاح اين مساله نبوده است؟»
6) «محسن احتشام»، رييس اتاق بيرجند: «برنامه‌هاي عملي و اجرايي دولت شما براي كمك به فعالان اقتصادي و ايجاد اشتغال مولد چه خواهد بود و چه برنامه‌اي براي توسعه بخش كشاورزي داريد؟»
7) «محمدرضا جعفري»، رييس اتاق اراك: «تمام كانديداهاي اين دوره بيشتر شعارهاي اقتصادي دارند و اين در حالي است كه در 8 سال گذشته با وجود درآمد رويايي نفتي، عملكرد اقتصادي موفقي نداشتيم؛ شما با چه پشتوانه و برنامه‌اي به مهار تورم اقدام خواهيد كرد و با چه منابعي به بخش توليد كمك خواهيد كرد؟ و چه برنامه‌اي براي رفع تحريم‌ها داريد؟»
8) «مجيدرضا حريري»، رييس كميسيون مديريت واردات اتاق ايران: «به نظر شما آخر سال 1395 نرخ بيكاري و رشد اقتصاد و تورم ما چه خواهد بود؟ يك ميليون بشكه نفت اضافي مورد اشاره شما كه طرح فرآوري و ايجاد درآمد از آن را داريد پس از رفع تحريم‌ها وجود نخواهد داشت و چگونه خواهيد توانست درآمد آن را جبران كنيد؟»
9) «ابوالفضل خاكي»، رييس اتاق قم:
«كم توجهي به بخش توليد و عدم روان‌سازي ورود مواد اوليه، مشكلات گمركي، عدم پرداخت يارانه صنعت از مشكلات جدي است؛ برنامه شما براي روان‌سازي توليد چيست؟ و با توجه به عقب بودن از سند چشم‌انداز كشور چه برنامه‌اي براي تحقق آن داريد؟»
10) «سيدمجيد موسوي»، رييس اتاق همدان: «برنامه شما براي تسهيل و روان‌سازي قوانين جذب گردشگر خارجي در كشور چيست؟»
11) «خسروجردي»، رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی: «برنامه شما براي تك‌رقمي كردن نرخ تورم چيست؟»
12) «هوشنگ فاخر»، رييس كميسيون سرمايه‌گذاري و تامين مالي اتاق ايران: «افزايش هزينه توليد، افزايش نرخ ارز و تورم بالا، مشكلاتي در كشور ايجاد كرده و راه‌حل شما براي حل اين مشكلات چيست؟»
13) «خسروشاهي»، نماينده انجمن شركت‌هاي مشاور و سرمايه‌گذاري: «در خصوص سهام عدالت و بنگاه‌هاي واگذار شده چه برنامه‌هايي داريد؟»
14) «صباح زنگنه»، مشاور اتاق ايران: «متاسفانه به علت ضعف تكنولوژي، كشور ما در برداشت از ميادين مشترک عقب مانده است، چگونه اين مشكل را رفع خواهيد كرد؟ و برنامه شما براي اجماع‌سازي اقتصادي در كشور چيست؟»
15) «نجم بيت چنعان»، نايب رييس اتاق خرمشهر: «اكنون نخبگان كشور دچار ياس شده‌اند، راهكار شما براي اصلاح شرايط و همچنين جذب سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي چيست و عدم تصميم‌گيري منسجم نيز از ديگر مشكلات ما است و راهكار شما در اين باره چيست؟»
16) «سيد جعفر مرعشي» مشاور اتاق ايران: «تغيير نگاه دولت به مردم و تغيير نگاه مردم به دولت از ملزومات است و تا زماني كه نتوانيم تعادلي ميان اين دو رفتار ايجاد كنيم، نمي‌توانيم به انتظارات مورد نظر دست يابيم، در اين خصوص چه تدابيري انديشيده‌ايد؟»
17) «محمدرضا رمضاني»، معاون امور مجلس اتاق ايران: «بر اساس بند (د) ماده 91 سياست‌هاي كلي اصل 44 قانون اساسي، اتاق به عنوان مشاور شناخته شده است؛ چه برنامه‌اي براي عملي شدن اين قانون داريد و در قانون هدفمندي يارانه‌ها چه برنامه‌اي براي بخش توليد داريد؟»
18) «حسين نقره‌كارشيرازي»، دبيركل اتاق ايران: «چگونه اعتماد و اطمينان را به جامعه و فعالان اقتصادي كشور باز خواهيد گرداند؟ و چگونه در ميان كارآفرينان و فعالان اقتصادي ايجاد انگيزه خواهيد كرد؟»
پاسخ رضایی به این پرسش‌ها که عمدتا متوجه مدت زمان و برنامه زمانبندی شده و مدون اصلاح امور بود، جالب بود: «من هیچ وقت وعده زمانی نمی‌‌دهم، نمی‌گویم شش ماهه و دو ساله به این می‌رسیم و به آن می‌رسیم، چون این وعده‌های زمانی با منطق اقتصاد همخوانی ندارد. من واقع‌بین و عملیاتی هستم و اصلا ناراحت می‌شوم که شعار خلاف بدهم.»
این نامزد ریاست‌جمهوری با نگاه به عملکرد 3 دولت در 24 سال گذشته می‌گوید: «این دولت‌ها به‌رغم اختلاف نظرهای سیاسی و فرهنگی، بیشترین اشتراک را از نظر رفتاری، در اقتصاد داشته‌اند. میانگین رشد اقتصادی در دولت‌هاشمی، 9/3 درصد بود، در دولت خاتمی، 9/3 درصد بود و در دولت احمدی‌نژاد، 6/3 درصد. میانگین نرخ بیکاری و گرانی هم در هر سه دولت دو رقمی بوده است. حال سوال مردم این است که چه ضمانتی وجود دارد که این سناریو در دولت آینده تکرار نشود، اما من در پاسخ می‌گویم که برنامه من محصول حداقل 20 سال مطالعه اقتصادی است. همین برنامه به من می‌گوید که در سراسر کشور، در دانشگاه‌ها و بین مردم و دولتمردان، میز گفت‌و‌گو تشکیل دهم و شاید دولت من اولین دولتی باشد که حداقل 3 کارآفرین در کابینه آن حضور داشته باشند.
به زعم رضایی، مشکل فعلی ما، چگونگی رابطه دولت و مردم است که بر اساس بقا است، نه پیشرفت و نیاز به بازتعریف دارد.
رضایی در یک کلام می‌خواهد «نهاد دولت را به تعمیرگاه ببرد و از بالا تا پایینش را درست کند و به خطر همین، دنبال 5 اصلاح جدی در دولت است؛ اصلاح در عملکرد، ساختار، مدیریت، رفتار و نگاه.»
او البته دو وعده مشخص هم می‌دهد و آن اینکه تورم را در چهار سال مدیریتش، تک رقمی و ریال را به ارزشمندترین پول جهان تبدیل کند.» رضایی سخنانش را این طور پایان داد: «خیلی دلم برای قدرت لک نزده و همان طور که از سپاه، با اصرار خودم آمدم بیرون، وقتی ماشین اقتصاد کشور هم دوباره راه بیفتد، از قدرت کنار می‌کشم.»
اما شاید سخنان فعالان اقتصادی در پایان این مناظره دو ساعته که محسن رضایی می‌گفت «می‌تواند آن را حداقل تا 5 ساعت هم، یک تنه ادامه دهد»، برای مردم قابل تامل باشد. سید محمد بحرینیان، رییس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران به نمایندگی از فعالان اقتصادی این طور گفت: «اقتصاد ما الان در شرایطی است که با این دولت و آن دولت نمی‌توان آن را درست کرد؛ نمونه آن هم مناظره اول اقتصادی نامزدهای ریاست‌جمهوری است که حداقل آمار اقتصادی کشور از جمله اشتغال را نمی‌دانند و مدعی هستند که بیشترین اشتغال کشور مربوط به بنگاه‌های کوچک است؛ این در حالی است که 67درصد ساختار اشتغال کشور را فقط 3درصد بنگاه‌های اقتصادی یعنی بنگاه‌های اقتصادی بزرگ که بیش از 400 نفر نیروی شاغل دارند، تشکیل داده‌اند. اکنون اقتصاد کشور و نخبگان آن، دچار حالت یاس شده‌اند و مردم هم فکر می‌کنند که کشور دائما در حال درجا زدن است و مشکلات ما اساسی‌‌تر از این حرف‌ها است.»
حتی کسی که از مادرش فلج به دنیا می آید، اگر قهرمان نشود خودش مسئول و مقصر است.